啄木鳥科(學名:Picidae):是鳥綱鴷形目的1科,約有221種。體長 90~560毫米。該科鳥類頭亦大,但頸較長,嘴強硬而直,呈鑿形,舌長而能伸縮,先端列生短鉤;腳稍短,具3或4趾;尾呈平尾或楔狀,羽干堅硬富有彈性,在啄木時支撐身體。共有約34屬221種。除大洋洲和南極洲外,均可見到。啄木鳥可以在樹上鑿孔鉤蟲,它的嘴巴又長又尖又硬,能一直插進堅硬的木質部,舌頭又長又細,長了許多倒刺,表面布滿一層粘液,可以準確無誤地把害蟲鉤出來。主要吃隱藏在樹干內部蛀食的天牛、透翅蛾、吉丁蟲等害蟲。被稱為“森林醫生”。
目錄
1形態特征
該科鳥類頭亦大,但頸較長,嘴強硬而直,呈鑿形,鼻孔裸露;角舌骨延成環帶狀,兩側自咽喉繞過枕部至上嘴基。舌長而能伸縮,先端列生短鉤;腳稍短,具3或4趾;初級飛羽9片。頭骨為蜥腭型,鋤骨被一些成對的骨片所代替,頜腭骨細小遠離兩側,胸骨后端每側有2切刻,胸骨柄分叉。腿肌肉缺棲肌和副股尾??;尾呈平尾或楔狀,尾羽大都12枚,羽干堅硬富有彈性,在啄木時支撐身體。 啄木鳥最為常見的是綠啄木鳥和斑啄木鳥。綠啄木鳥體羽主要是綠色,下體污灰色帶有綠色沾染。
雄鳥的頭頂為紅色,非常鮮艷。斑啄木鳥的體形略小,上體羽色是黑底有白斑,以翅膀上居多,下體棕白色,尾下部是紅色,雄鳥的頭的后部也是紅色。還有一種體形更小的啄木鳥叫蟻鴷,也較為常見,它的羽色比較特別,上體是淡銀灰色的底色,密布著暗褐色的斑紋,好像蛇皮的花紋,下體近白色。它不會攀登樹木,也不啄木捕蟲,卻在地上覓食螞蟻,所以也叫地啄木鳥。
2分布范圍
分布于歐亞大陸及非洲北部,包括整個歐洲、北回歸線以北的非洲地區、阿拉伯半島以及喜馬拉雅山-橫斷山脈-岷山-秦嶺-淮河以北的亞洲地區。印度洋,包括馬達加斯加群島及其附近島嶼。非洲中南部地區,包括阿拉伯半島的南部、撒哈拉沙漠(北回歸線)以南的整個非洲大陸。中南半島和中國的東南沿海地區,包括緬甸、越南、老撾、柬埔寨、泰國以及中國的東南沿海地區、香港、海南島。太平洋諸島嶼,包括中國的臺灣省、東沙群島、西沙群島、中沙群島、南沙群島以及菲律賓、文萊、馬來西亞、新加坡、印度尼西亞的蘇門答臘、爪哇島以及巴布亞新幾內亞。華萊士區,指傳統的華萊士線(從棉蘭老島的東側海域經望加錫海峽至巴厘島與龍目島之間)以東、巴布亞新幾內亞以西的區域,包括印度尼西亞的蘇拉威西島、努沙登加拉群島、西南群島、摩鹿加群島(馬魯古群島)、東帝汶等島嶼。印度次大陸及中國的西南地區,包括印度、孟加拉、不丹、錫金、尼泊爾、巴基斯擔、斯里蘭卡、馬爾代夫以及中國西藏的東南部地區等。中南半島和中國的東南沿海地區,包括緬甸、越南、老撾、柬埔寨、泰國以及中國的東南沿海地區、香港、海南島。太平洋諸島嶼,包括中國的臺灣省、東沙群島、西沙群島、中沙群島、南沙群島以及菲律賓、文萊、馬來西亞、新加坡、印度尼西亞的蘇門答臘、爪哇島以及巴布亞新幾內亞。北美地區,包括美國、加拿大、格陵蘭、百慕大群島、圣皮埃爾和密克隆群島及墨西哥境內北美與中美洲之間的過渡地帶。中美洲,地處北美與南美之間,包括危地馬拉、伯里茲、洪都拉斯、薩爾瓦多、尼加拉瓜、哥斯達黎加、巴拿馬、巴哈馬、古巴、海地、牙買加、多米尼加、安提瓜和巴布達、圣文森特和格林納丁斯、圣盧西亞、巴巴多斯、格林納達、特立尼達與多巴哥等國家和地區。南美洲,包括哥倫比亞、委內瑞拉、圭亞那、蘇里南、厄瓜多爾、秘魯、玻利維亞、巴拉圭、巴西、智利、阿根廷、烏拉圭以及馬爾維納斯群島(也稱??颂m群島)。
3生活習性
啄木鳥有極為高超的捕蟲本領,它的嘴強直而尖,不僅能啄開樹皮,而且也能啄開堅硬的木質部分,很像木工用的鑿子,它的舌細長而柔軟,能長長地伸出嘴的外面,還有一對很長的舌角骨,圍在頭骨的外面,起到特殊的彈簧作用,舌骨角的曲張,可以使舌頭伸縮自如,舌尖角質化,有成排的倒須鉤和粘液,非常適合鉤取樹干上的昆蟲及幼蟲。它們用嘴敲擊樹干,在寂靜的林中發出“篤,篤……”的聲音,如果發現樹干的某處有蟲,就緊緊地攀在樹上,頭和嘴與樹干幾乎垂直,先將樹皮啄破,將害蟲用舌頭一一鉤出來吃掉,將蟲卵也用粘液粘出。當遇到蟲子躲藏在樹干深部的通道中時,它還會巧施“擊鼓驅蟲”的妙計,用嘴在通道處敲擊,發出特異的、使害蟲產生恐懼的擊鼓聲,使害蟲在聲波的刺激下,昏頭轉向,四處竄動,往往企圖逃出洞口,而恰好被等在這里的啄木鳥擒而食之。它們一般要把整株樹的小囊蟲徹底消滅才轉移到另一棵樹上,碰到蟲害嚴重的樹,就會在這棵樹上連續工作上幾天,直到全部清除害蟲為止。
啄木鳥啄食的害蟲包括森林中鞘翅目的象甲、偽步行甲、天牛幼蟲、金龜甲,鱗翅目的逼債蛾、螟蛾,以及花蝽象、臭蝽象、蝗蟲、螞蟻、蠐螬、小囊蟲、天牛幼蟲、蠐螬、白蟻等。
4相關知識
啄木鳥每天敲擊樹木約為500—600次,啄木的速度極快,幾乎是音速的兩倍,這樣它的頭部則不可避免地要受到非常劇烈的震動,但它既不會得腦震蕩,也不會頭痛。原來在啄木鳥的頭上至少有三層防震裝置,它的頭骨結構疏松而充滿空氣,頭骨的內部還有一層堅韌的外腦膜,在外腦膜和腦髓之間有一條狹窄的空隙,里面含有液體,減低了震波的流體傳動,起到了消震的作用。由于突然旋轉的運動比直線的水平運動更容易造成腦損傷,所以在它頭的兩側都生有發達而強有力的肌肉,可以起到防震、消震的作用。這種精妙的防震設置原理,給防震工程學提供了安全運動防護帽和防震盔的正確設計方案,現代的防護帽都具有一個堅硬的外殼,里面為一個松軟的套具,它們之間留有一定的空隙,帽中再加上一個防護領圈,以防止在突然碰撞時造成旋轉運動。由于啄木鳥為保護樹木所作出的巨大貢獻,人們稱它們為“森林衛士”或“樹木醫生”。在k國的一些古書里,很早就有關于啄木鳥啄木食蟲的記載,例如《禽經》中有“ 志在木”,《異物志》中有“穿木食蠹”的記載,明朝李時珍的《本草綱目》則指出:“此鳥斫裂樹木取蠹食故名”,還指出:“(啄木鳥)剛爪利嘴,嘴如錐,長數寸,舌長于嘴,其端有針刺,啄得蠹,以舌鉤出”。此外還有“南山有鳥,其名啄木。饑則啄樹,暮則巢宿。無干于人,惟志所欲,性清者榮,性濁者辱?!?,以及“丁丁向晚急還稀,啄遍庭槐未肯歸。終日為君除蠹害,莫嫌無事不頻飛?!钡雀柙佔哪绝B的詩作,可見啄木鳥自古就受到人們的喜愛和贊美。
5保護級別
全部列入《世界自然保護聯盟》(IUCN)2012年瀕危物種紅色名錄ver3.1。3種——極危(CR);6種——易危(VU);15種——近危(NT)。
6該科種類
啄木鳥科(34屬 221種)
中文名稱 | 學 名 | |
---|---|---|
1. | 黃嘴栗啄木鳥 | Blythipicus pyrrhotis |
2. | 小栗啄木鳥 | Blythipicus rubiginosus |
3. | 厄瓜多爾啄木鳥 | Campephilus gayaquilensis |
4. | 淡嘴啄木鳥 | Campephilus guatemalensis |
5. | 朱腹啄木鳥 | Campephilus haematogaster |
6. | 帝啄木鳥 | Campephilus imperialis |
7. | 乳白背啄木鳥 | Campephilus leucopogon |
8. | 阿根廷啄木鳥 | Campephilus magellanicus |
9. | 朱冠啄木鳥 | Campephilus melanoleucos |
10. | 強健啄木鳥 | Campephilus pollens |
11. | 象牙嘴啄木鳥 | Campephilus principalis |
12. | 南美啄木鳥 | Campephilus robustus |
13. | 紅頸啄木鳥 | Campephilus rubricollis |
14. | 金尾啄木鳥 | Campethera abingoni |
15. | 班氏啄木鳥 | Campethera bennettii |
16. | 綠背啄木鳥 | Campethera cailiautii |
17. | 褐耳啄木鳥 | Campethera caroli |
18. | 小綠啄木鳥 | Campethera maculosa |
19. | 蒙巴薩啄木鳥 | Campethera mombassica |
20. | 棕斑啄木鳥 | Campethera nivosa |
21. | 南非啄木鳥 | Campethera notata |
22. | 東非啄木鳥 | Campethera nubica |
23. | 紅點啄木鳥 | Campethera punctuligera |
24. | 賴氏啄木鳥 | Campethera scriptoricauda |
25. | 喀麥隆啄木鳥 | Campethera tullbergi |
26. | 中美啄木鳥 | Celeus castaneus |
27. | 南美啄木鳥 | Celeus elegans |
28. | 淡黃冠啄木鳥 | Celeus flavescens |
29. | 乳白啄木鳥 | Celeus flavus |
30. | 鱗胸啄木鳥 | Celeus grammicus |
31. | 桂紅啄木鳥 | Celeus loricatus |
32. | 白冠啄木鳥 | Celeus lugubris |
33. | 棕頭啄木鳥 | Celeus spectabilis |
34. | 環頸啄木鳥 | Celeus torquatus |
35. | 波紋啄木鳥 | Celeus undatus |
36. | 黑腰啄木鳥 | Chrysocolaptes festivus |
37. | 大金背啄木鳥 | Chrysocolaptes lucidus |
38. | 黑頸撲翅鴷 | Colaptes atricolliss |
39. | 北撲翅鴷 | Colaptes auratus |
40. | 草原撲翅鴷 | Colaptes campestris |
41. | 黃撲翅鴷 | Colaptes chrysoides |
42. | 古巴撲翅鴷 | Colaptes fernandinae |
43. | 綠斑撲翅鴷 | Colaptes melanochloros |
44. | 金胸撲翅鴷 | Colaptes melanolaimus |
45. | 智利撲翅鴷 | Colaptes pitius |
46. | 斑胸撲翅鴷 | Colaptes punctigula |
47. | 安第斯撲翅鴷 | Colaptes rupicola |
48. | 信德啄木鳥 | Dendrocopos assimilis |
49. | 褐額啄木鳥 | Dendrocopos auriceps |
50. | 大吉嶺啄木鳥 | Dendrocopos darjellensis |
51. | 喜馬拉雅啄木鳥 | Dendrocopos himalayensis |
52. | 侏儒啄木鳥 | Dendrocopos kizuki |
53. | 黃褐胸啄木鳥 | Dendrocopos macei |
54. | 菲律賓啄木鳥 | Dendrocopos maculatus |
55. | 巽他啄木鳥 | Dendrocopos moluccensis |
56. | 褐頭啄木鳥 | Dendrocopos nanus |
57. | 褐背啄木鳥 | Dendrocopos obsoletus |
58. | 敘利亞啄木鳥 | Dendrocopos syriacus |
59. | 蘇拉威西啄木鳥 | Dendrocopos temminckii |
60. | 金背啄木鳥 | Dendropicos abyssinicus |
61. | 小灰啄木鳥 | Dendropicos elachus |
62. | 埃氏啄木鳥 | Dendropicos elliotii |
63. | 暗紅啄木鳥 | Dendropicos fuscescens |
64. | 加蓬啄木鳥 | Dendropicos gabonensis |
65. | 灰啄木鳥 | Dendropicos goertae |
66. | 非洲灰啄木鳥 | Dendropicos griseocephalus |
67. | 哀啄木鳥 | Dendropicos lugubris |
68. | 須啄木鳥 | Dendropicos namaquus |
69. | 斑胸啄木鳥 | Dendropicos poecilolaemus |
70. | 火腹啄木鳥 | Dendropicos pyrrhogaster |
71. | 灰頭啄木鳥 | Dendropicos spodocephalus |
72. | 斯氏啄木鳥 | Dendropicos stierlingi |
73. | 金冠啄木鳥 | Dendropicos xantholophus |
74. | 小金背啄木鳥 | Dinopium benghalense |
75. | 金背三趾啄木鳥 | Dinopium javanense |
76. | 綠背三趾啄木鳥 | Dinopium rafflesii |
77. | 喜山三趾啄木鳥 | Dinopium shorii |
78. | 盔啄木鳥 | Dryocopus galeatus |
79. | 安島啄木鳥 | Dryocopus hodgei |
80. | 白腹黑啄木鳥 | Dryocopus javensis |
81. | 細紋黑啄木鳥 | Dryocopus lineatus |
82. | 黑啄木鳥 | Dryocopus martius |
83. | 北美黑啄木鳥 | Dryocopus pileatus |
84. | 南美黑啄木鳥 | Dryocopus schulzi |
85. | 蒼頭竹啄木鳥 | Gecinulus grantia |
86. | 竹啄木鳥 | Gecinulus viridis |
87. | 地啄木鳥 | Geocolaptes olivaceus |
88. | 黑冠啄木鳥 | Hemicircus canente |
89. | 灰黃啄木鳥 | Hemicircus concretus |
90. | 紅胸蟻鴷 | Jynx ruficollis |
91. | 蟻鴷 | Jynx torquilla |
92. | 黑棕斑啄木鳥 | Meiglyptes jugularis |
93. | 黃腰斑啄木鳥 | Meiglyptes tristis |
94. | 黃頸斑啄木鳥 | Meiglyptes tukki |
95. | 金額啄木鳥 | Melanerpes aurifrons |
96. | 白額啄木鳥 | Melanerpes cactorum |
97. | 白啄木鳥 | Melanerpes candidus |
98. | 紅腹啄木鳥 | Melanerpes carolinus |
99. | 金枕啄木鳥 | Melanerpes chrysauchen |
100. | 金頰啄木鳥 | Melanerpes chrysogenys |
101. | 黃須啄木鳥 | Melanerpes cruentatus |
102. | 紅頭啄木鳥 | Melanerpes erythrocephalus |
103. | 黃額啄木鳥 | Melanerpes flavifrons |
104. | 橡樹啄木鳥 | Melanerpes formicivorus |
105. | 瓜島啄木鳥 | Melanerpes herminieri |
106. | 霍氏啄木鳥 | Melanerpes hoffmanni |
107. | 灰胸啄木鳥 | Melanerpes hypopolius |
108. | 劉氏啄木鳥 | Melanerpes lewis |
109. | 波多黎各啄木鳥 | Melanerpes portoricensis |
110. | 黑頰啄木鳥 | Melanerpes pucherani |
111. | 尤卡坦啄木鳥 | Melanerpes pygmaeus |
112. | 牙買加啄木鳥 | Melanerpes radiolatus |
113. | 紅冠啄木鳥 | Melanerpes rubricapillus |
114. | 拉美啄木鳥 | Melanerpes striatus |
115. | 大紅腹啄木鳥 | Melanerpes superciliaris |
116. | 吉拉啄木鳥 | Melanerpes uropygialis |
117. | 栗啄木鳥 | Micropternus brachyurus |
118. | 暗黃啄木鳥 | Mulleripicus fulvus |
119. | 烏啄木鳥 | Mulleripicus funebris |
120. | 大灰啄木鳥 | Mulleripicus pulverulentus |
121. | 安島姬啄木鳥 | Nesoctites micromegas |
122. | 白頂啄木鳥 | Picoides albolarvatus |
123. | 黑背啄木鳥 | Picoides arcticus |
124. | 紋胸啄木鳥 | Picoides atratus |
125. | 紅頂啄木鳥 | Picoides borealis |
126. | 星頭啄木鳥 | Picoides canicapillus |
127. | 赤胸啄木鳥 | Picoides cathpharius |
128. | 黃頸啄木鳥 | Picoides darjellensis |
129. | 阿拉伯啄木鳥 | Picoides dorae |
130. | 美國三趾啄木鳥 | Picoides dorsalis |
131. | 棕腹啄木鳥 | Picoides hyperythrus |
132. | 小星頭啄木鳥 | Picoides kizuki |
133. | 白翅啄木鳥 | Picoides leucopterus |
134. | 白背啄木鳥 | Picoides leucotos |
135. | 條紋啄木鳥 | Picoides lignarius |
136. | 紋腹啄木鳥 | Picoides macei |
137. | 黃冠啄木鳥 | Picoides mahrattensis |
138. | 大斑啄木鳥 | Picoides major |
139. | 中斑啄木鳥 | Picoides medius |
140. | 小斑啄木鳥 | Picoides minor |
141. | 格斑啄木鳥 | Picoides mixtus |
142. | 絨啄木鳥 | Picoides pubescens |
143. | 紋背啄木鳥 | Picoides scalaris |
144. | 褐斑啄木鳥 | Picoides stricklandi |
145. | 三趾啄木鳥 | Picoides tridactylus |
146. | 長嘴啄木鳥 | Picoides villosus |
147. | 灰頂啄木鳥 | Piculus auricularis |
148. | 白眉啄木鳥 | Piculus aurulentus |
149. | 紋頰啄木鳥 | Piculus callopterus |
150. | 黃綠啄木鳥 | Piculus chrysochloros |
151. | 黃喉啄木鳥 | Piculus flavigula |
152. | 白喉啄木鳥 | Piculus leucolaemus |
153. | 利塔啄木鳥 | Piculus litae |
154. | 紅背啄木鳥 | Piculus rivolii |
155. | 高原啄木鳥 | Piculus rubiginosus |
156. | 棕翅啄木鳥 | Piculus simplex |
157. | 白尾姬啄木鳥 | Picumnus albosquamatus |
158. | 金額姬啄木鳥 | Picumnus aurifrons |
159. | 純胸姬啄木鳥 | Picumnus castelnau |
160. | 栗姬啄木鳥 | Picumnus cinnamomeus |
161. | 白斑姬啄木鳥 | Picumnus cirratus |
162. | 眼斑姬啄木鳥 | Picumnus dorbygnianus |
163. | 輝姬啄木鳥 | Picumnus exilis |
164. | 茶色姬啄木鳥 | Picumnus fulvescens |
165. | 銹頸姬啄木鳥 | Picumnus fuscus |
166. | 灰姬啄木鳥 | Picumnus granadensis |
167. | 斑姬啄木鳥 | Picumnus innominatus |
168. | 拉氏姬啄木鳥 | Picumnus lafresnayi |
169. | 赭色姬啄木鳥 | Picumnus limae |
170. | 尖頭姬啄木鳥 | Picumnus minutissimus |
171. | 雜色姬啄木鳥 | Picumnus nebulosus |
172. | 黑斑啄木鳥 | Picumnus nigropunctatus |
173. | 暗綠姬啄木鳥 | Picumnus olivaceus |
174. | 奧里姬啄木鳥 | Picumnus pumilus |
175. | 姬啄木鳥 | Picumnus pygmaeus |
176. | 棕胸姬啄木鳥 | Picumnus rufiventris |
177. | 厄瓜多爾姬啄木鳥 | Picumnus sclateri |
178. | 白腹姬啄木鳥 | Picumnus spilogaster |
179. | 鱗斑姬啄木鳥 | Picumnus squamulatus |
180. | 斑胸姬啄木鳥 | Picumnus steindachneri |
181. | 細斑姬啄木鳥 | Picumnus subtilis |
182. | 赭領姬啄木鳥 | Picumnus temminckii |
183. | 巴西姬啄木鳥 | Picumnus varzeae |
184. | 日本綠啄木鳥 | Picus awokera |
185. | 灰頭綠啄木鳥 | Picus canus |
186. | 黃冠綠啄木鳥 | Picus chlorolophus |
187. | 黑頭綠啄木鳥 | Picus erythropygius |
188. | 大黃冠啄木鳥 | Picus flavinucha |
189. | 斑喉綠啄木鳥 | Picus mentalis |
190. | 鑲紅綠啄木鳥 | Picus miniaceus |
191. | 紅翅綠啄木鳥 | Picus puniceus |
192. | 紅頸綠啄木鳥 | Picus rabieri |
193. | 鱗腹綠啄木鳥 | Picus squamatus |
194. | 利氏綠啄木鳥 | Picus vaillantii |
195. | 條紋胸啄木鳥 | Picus viridanus |
196. | 綠啄木鳥 | Picus viridis |
197. | 花腹綠啄木鳥 | Picus vittatus |
198. | 鱗喉綠啄木鳥 | Picus xanthopygaeus |
199. | 橙背啄木鳥 | Reinwardtipicus validus |
200. | 沖繩啄木鳥 | Sapheopipo noguchii |
201. | 棕啄木鳥 | Sasia abnormis |
202. | 非洲姬啄木鳥 | Sasia africana |
203. | 白眉棕啄木鳥 | Sasia ochracea |
204. | 紅頸吸汁啄木鳥 | Sphyrapicus nuchalis |
205. | 紅胸吸汁啄木鳥 | Sphyrapicus ruber |
206. | 威氏吸汁啄木鳥 | Sphyrapicus thyroideus |
207. | 黃腹吸汁啄木鳥 | Sphyrapicus varius |
208. | 紅暈啄木鳥 | Veniliornis affinis |
209. | 朱背啄木鳥 | Veniliornis callonotus |
210. | 金領啄木鳥 | Veniliornis cassini |
211. | 喬科啄木鳥 | Veniliornis chocoensis |
212. | 黃臀啄木鳥 | Veniliornis dignus |
213. | 點額啄木鳥 | Veniliornis frontalis |
214. | 褐啄木鳥 | Veniliornis fumigatus |
215. | 紅腰啄木鳥 | Veniliornis kirkii |
216. | 黃耳啄木鳥 | Veniliornis maculifrons |
217. | 斑腹啄木鳥 | Veniliornis nigriceps |
218. | 小啄木鳥 | Veniliornis passerinus |
219. | 紅啄木鳥 | Veniliornis sanguineus |
220. | 點斑啄木鳥 | Veniliornis spilogaster |
221. | 古巴綠啄木鳥 | Xiphidiopicus percussus |